Όταν προσπαθείς από νεαρή ηλικία να ανακαλύψεις τα μυστικά του Διαστήματος, δεν μπορείς να σταματήσεις ποτέ να μοιράζεσαι τις γνώσεις, την αγάπη και τον ενθουσιασμό σου για την Αστρονομία.
Αν δηλώνεις λάτρης ή θαυμαστής των αστροπαρατηρήσεων, σίγουρα κάπου θα τον έχεις συναντήσει μαζί με το τηλεσκόπιο του να απαντά σε ερωτήσεις και να κινεί την προσοχή των παρευρισκομένων με τις ενδιαφέρουσες διαδραστικές παρουσιάσεις του.
Ο λόγος για τον Ανδρέα Παναγιώτου, τον Διευθυντή του Κυπριακού Οργανισμού Αστρονομίας, που μας μίλησε, μεταξύ άλλων, για τους στόχους του Οργανισμού, το Αστεροσχολείο και τις δημοφιλείς εκδηλώσεις κάτω από το φως της Σελήνης.
Συνέντευξη στην Εύη Παπανικολάου
Πώς ιδρύθηκε ο Κυπριακός Οργανισμός Αστρονομίας; Ποια είναι η αποστολή και οι στόχοι του;
Ο ΚΟΑΣ ιδρύθηκε με πρωτοβουλία τεσσάρων ατόμων (των Φειδία Χ”Χαραλάμπους, Γιάγκου Στυλιανού, Χρίστου Σάββα και Ανδρέα Παναγιώτου), ομοϊδεατών φίλων της Αστρονομίας, με κύριο στόχο να φέρει πιο κοντά το ευρύ κοινό στην Αστρονομία και τους συναφείς κλάδους της.
Στόχος μας είναι να δώσουμε ευκαιρίες σε όλα τα μέλη του Οργανισμού μας να μάθουν και να κατανοήσουν όσο το δυνατό περισσότερα γίνεται για την Αστρονομία και μάλιστα να τους εμπνεύσει την περιέργεια σχετικά με το Σύμπαν μας. Για την υλοποίηση του στόχου αυτού έχουμε θέσει τρεις βασικούς πυλώνες, την παροχή προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του κοινού, την παροχή εκπαίδευσης αλλά και την υποστήριξη για αστρονομική έρευνα.
Με ποια ιδιότητα συμμετέχεις στον εν λόγω Οργανισμό και πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με την Αστρονομία;
Έχω την τιμή να είμαι ένα από τα ιδρυτικά μέλη, αλλά και Διευθυντής του Οργανισμού, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι οποιεσδήποτε αποφάσεις λαμβάνονται μονομερώς.
Η “πρώτη μου επαφή” με την Αστρονομία και το Διάστημα συνέβη όταν ήμουν 12 χρονών. Συγκεκριμένα, είδα σ’ ένα περίπτερο το εξώφυλλο ενός γνωστού, για την εποχή, περιοδικού και μου κίνησε το ενδιαφέρον. Μέσα είχε δώρο ένα CD-ROM με τίτλο “Το Διάστημα”. Το άρπαξα ανυπόμονα και έτρεξα στον πατέρα μου ζητώντας του να μου το αγοράσει. Το ίδιο κιόλας απόγευμα και χωρίς να χάσω χρόνο έτρεξα στο σπίτι, άνοιξα τον υπολογιστή και έβαλα μέσα το CD-ROM. Τότε, βίωσα μία από τις ωραιότερες εμπειρίες της ζωής μου. Αυτή ήταν και η “πρώτη μου επαφή”.
Δεν μου πήρε αρκετό καιρό για να καταλάβω ότι, αυτό που πραγματικά χρειαζόμουν ήταν ένα μέσο όπου θα μπορούσα μόνος μου να εξερευνήσω το Διάστημα. Ένα τηλεσκόπιο. Βέβαια η αγορά ενός απλού μεν αλλά και καλού τηλεσκοπίου την εποχή εκείνη και στην ηλικία των 12, έμοιαζε με σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Στα 19 μου χρόνια και αφού τελείωσα όλες τις υποχρεώσεις μου και είχα ξεκινήσει πλέον σπουδές και εργασία παράλληλα, αγόρασα το πρώτο μου τηλεσκόπιο. Έπειτα, γνώρισα και άλλους που είχαν την ίδια αγάπη για την Αστρονομία, κάποιοι εκ των οποίων με βοήθησαν πάρα πολύ. Από τότε μέχρι και σήμερα, όλοι μαζί διανύουμε αυτό το ταξίδι της Αστρονομίας.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα υλοποίησης του Αστεροσχολείου και πότε αναμένεται η έναρξη του;
Η όλη ιδέα ξεκίνησε από ένα άνθρωπο, ένα πραγματικό φίλο αλλά και στενό συνεργάτη, με μεγάλο όραμα για την αστρονομία και την ανάπτυξη της στην Κύπρο, τον κύριο Γεώργιο Τζίβα. Σας παραθέτω τα δικά του λόγια για το Αστεροσχολείο και έτσι όπως τα έχει γράψει:
“H ιδέα είναι πολύ παλιά, αν και μετά την ίδρυση του Science Cafe το 2015 και τη συνεργασία με τον Κυπριακό Οργανισμό Αστρονομίας μάς άνοιξε τα φτερά. Γέννησε και την ιδέα του Αστεροσκοπείου Τροόδους που προχωρά στα χρονοδιαγράμματα του. Αν όλα πάνε καλά, το Αστεροσχολειο αρχίζει σε λίγες εβδομάδες”.
Σε ποιες ομάδες πληθυσμού απευθύνεται και τι θα προσφέρει σε όλους όσοι θα φοιτήσουν σ’ αυτό;
Το Αστεροσχολείο έχει σχεδιάσει τα προγράμματα του ούτως ώστε να καλύπτει όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Πήρε έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας και από το νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο υπάρχει το ανάλογο υλικό.
Πέραν τούτου, πολλοί γονείς ενδιαφέρονται. Σχεδιάζουμε διαφοροποιημένο πρόγραμμα για ενήλικες. Οι γονείς πρέπει να προλαβαίνουν τα παιδιά τους!
Ενδιαφέρουσες είναι και οι παρουσιάσεις που πραγματοποιείτε σε διάφορα σχολεία της Κύπρου.
Με χαροποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι, αρκετοί γονείς αλλά και μια μεγάλη μερίδα δασκάλων και εκπαιδευτικών ενδιαφέρονται να παρέχουν στα νέα παιδιά την επιστήμη της Αστρονομίας. Άλλωστε, τι πιο ωραίο από το να καταλαβαίνει κανείς, από μικρό παιδί, το μέγεθος αλλά και τη θέση μας μέσα στο Διάστημα.
Αξίζει να πούμε ότι τα παιδιά είναι το δυσκολότερο κοινό, καθώς πρέπει να τους κρατάς συνέχεια το ενδιαφέρον αλλά και να απαντάς όσο πιο εκλαϊκευμένα γίνεται στις ερωτήσεις τους.
Τι απήχηση έχουν στα παιδιά και συνήθως ποιες είναι οι απορίες/ερωτήσεις τους;
Η απήχηση είναι τεράστια καθώς συνεπαίρνει τα παιδιά η ιδέα αλλά και το μέγεθος του Διαστήματος, οι όμορφες εικόνες αλλά και η θέαση του Ήλιου και των Πλανητών μας μέσα από το τηλεσκόπιο (για τη θέαση του Ήλιου χρειάζεται εξειδικευμένο τηλεσκόπιο).
Οι απορίες διαφέρουν, ανάλογα με τις ηλικίες. Ζούμε σε μια εποχή όπου υπάρχει παντού ελεύθερη πρόσβαση στο ίντερνετ, πολλά τηλεοπτικά κανάλια, αμέτρητα ντοκιμαντέρ και αυτό δίνει την ευκαιρία σε πολλά παιδιά να δουν και να ακούσουν πληροφορίες που τους κινούν την περιέργεια και αυτό είναι κάτι πολύ θετικό. Παράλληλα, η ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο, μερικές φορές μπορεί να είναι μπελάς αφού δεν είναι όλες οι πηγές αξιόπιστες. Έτσι και οι ερωτήσεις ποικίλλουν. Αυτό που μπορώ να σας πω με σιγουριά είναι ότι πίσω από τις ερωτήσεις των περισσότερων παιδιών κρύβεται ειλικρίνεια αλλά και έντονη περιέργεια και αυτό είναι και το πιο ελπιδοφόρο μήνυμα που παίρνουμε κάθε φορά που φεύγουμε από ένα σχολείο.
Ποιες εκδηλώσεις διοργανώνετε σε ετήσια βάση και για ποιο λόγο πιστεύεις ότι έχουν τόση μεγάλη προσέλευση κόσμου;
Η πρώτη και σημαντική εκδήλωση πραγματοποιείται το Μάιο, όπου τιμούμε την Παγκόσμια Ημέρα Αστρονομίας στους κήπους του Προεδρικού Μεγάρου, εκδήλωση η οποία αναγνωρίστηκε αλλά και θεσπίστηκε από τον ίδιο το Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Μετά ακολουθεί η Παγκόσμια Ημέρα Αστεροειδών, τέλη Ιουνίου, ένα θέμα το οποίο προβληματίζει αρκετά την ευρύ κοινότητα των Αστρονόμων καθώς είναι απειλή για τον Πλανήτη μας.
Έπειτα, με τη νέα Σελήνη του Ιουλίου, όπου η θερμοκρασία έχει πλέον ανέβει και ο καιρός μάς το επιτρέπει, έχουμε το Ανοικτό Αστροπάρτι στον Αμίαντο που δίνει την ευκαιρία σε όλους όσοι ενδιαφέρονται να δουν τους Αστρονόμους σε πραγματικές συνθήκες αστροπαρατήρησης. Πρόκειται για μία εμπειρία που όταν τη ζήσει κάποιος, δεν την ξεχνά ποτέ.
Ακολουθεί ο Αύγουστος με την εκδήλωση Music n’ Stars στο Βοτανικό Κήπο Τροόδους. Η αστροπαρατήρηση με τη συνοδεία ατμοσφαιρικής μουσικής, σε συνδυασμό με το φαντασμαγορικό φαινόμενο των Περσείδων αλλά και την προσέλευση άνω των δύο χιλιάδων ατόμων τα τελευταία τρία χρόνια, καθιστούν πλέον την εκδήλωση αυτή ως τη μεγαλύτερη του Οργανισμού μας.
Τέλος, έχουμε την εκδήλωση Sidewalk Astronomy το Σεπτέμβριο, όπου πραγματοποιείται εντός της πόλης και με αντικείμενα παρατήρησης, Πλανήτες και Σελήνη.
Συνήθως ποιες απορίες έχει ο κόσμος που παρευρίσκεται στις αστροβραδιές;
Οι ερωτήσεις σε κάθε αστροβραδιά ποικίλλουν, καθώς έχουμε άτομα διαφορετικού υπόβαθρου και διαφορετικών ηλικιών. Πολλές φορές οι ερωτήσεις είναι πολύ εύστοχες και αρκετά μελετημένες και αυτό είναι κάτι για το οποίο χαίρομαι καθώς βλέπω ότι ο κόσμος ψάχνει, ερευνά.
Οι περισσότερες απορίες εστιάζουν σε τρέχουσες έρευνες που έχουν συνήθως ανακοινωθεί επίσημα και από τα ΜΜΕ της Κύπρου. Για παράδειγμα, αυτή την περίοδο υπάρχει μία σχετική έξαρση σε θέματα που αφορούν τον Πλανήτη Άρη και το ενδεχόμενο για αποίκηση του. Φυσικά δεν παραλείπουν ερωτήσεις όπως, “Είμαστε μόνοι στο σύμπαν;”, “Υπάρχουν εξωγήινοι;”, “Πόσο μεγάλο είναι το διάστημα;”, “Τι είναι οι Μαύρες Τρύπες;”.
Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας ένα όμορφο περιστατικό που θα θυμάσαι για πάντα και σχετίζεται με κάποια αστροβραδιά;
Ναι, βεβαίως. Θα θυμάμαι πάντοτε το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου του 2016 και συγκεκριμένα μία εκδήλωση που είχαμε σε γνωστό ιδιωτικό σχολείο. Όταν τελείωσε η εκδήλωση και αρχίσαμε να μαζεύουμε τα πράγματα μας, ενώ περπατούσα με τον εξοπλισμό στα χέρια πηγαίνοντας προς το αυτοκίνητο, ξαφνικά έλαμψε ο χώρος. Πρόσεξα ένα μετέωρο να διασχίζει τον ουρανό μας, να σφυρηλατεί και να εκρήγνυται. Με κομμένη την ανάσα και διάπλατα ανοιχτά μάτια, απλά κοιτούσαμε ο ένας τον άλλον για ένα τουλάχιστον λεπτό χωρίς λόγια. Έπειτα, αφού συζητήσαμε το περιστατικό αυτό, τρέξαμε να κάνουμε αναφορά σε σελίδες και σχετικούς Οργανισμούς. Θυμάμαι, με κάλεσε στο τηλέφωνο ένας φίλος από ένα χωριό στα βουνά του Τροόδους για να με ρωτήσει αν είδα τι συνέβη, κάτι που και με το διάλογο μας αλλά και με τη διαφορά της τοποθεσίας μας, με έκανε να καταλάβω περισσότερο το φαινόμενο. Ήταν κάτι που θα μου μείνει αξέχαστο.
Αν βρεθεί κανείς σε μία παρέα με επαγγελματίες και ερασιτέχνες Αστρονόμους, ποιο θα είναι το βασικό θέμα συζήτησης;
Σίγουρα θέματα γύρω από πρόσφατες ανακαλύψεις, καθώς η Αστρονομία είναι μια επιστήμη που συνεχώς εξελίσσεται. Όσο αρχαία είναι τόσο καινούρια είναι. Φυσικά, κάτω από το σκοτεινό ουρανό υπάρχουν ερασιτέχνες Αστρονόμοι, διαφορετικού υπόβαθρου. Από ρομαντικούς θεατές του σκοτεινού ουρανού μέχρι και ακαδημαϊκά καταρτισμένους Αστρονόμους και Αστροφυσικούς.
Ποια εκδήλωση θα αναμένουμε από τον Κυπριακό Οργανισμό Αστρονομίας;
Θα παρακολουθήσουμε το φαντασμαγορικό φαινόμενο των Περσείδων. Συγκεκριμένα ο Κυπριακός Οργανισμός Αστρονομίας (ΚΟΑΣ) προσκαλεί όλους την Κυριακή 12 Αυγούστου και ώρα 20:30 στην καθιερωμένη πλέον εκδήλωση
Μusic n’ Stars στο Βοτανικό Κήπο Τροόδους. Σ’ ένα χώρο όπου κατακλύζεται από μυρωδιές βοτάνων, με τη συνοδεία ατμοσφαιρικής μουσικής και κάτω από το σκοτεινό ουρανό του Τροόδους, θα παρακολουθήσουμε τις Περσείδες.
Φέτος οι Περσείδες θα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς θα είμαστε σε περίοδο νέας Σελήνης, κάτι που οδηγεί σε καλύτερη θέαση του φαινομένου, αφού ο ουρανός θα είναι πιο σκοτεινός.
Η δική σου ευχή/όραμα είναι…
Ευχή μου είναι, κάποια στιγμή όλοι οι άνθρωποι να αναγνωρίσουν τη θέση μας μέσα σε αυτό το μυστήριο και αχανές Διάστημα. Αυτό είναι κάτι που θεωρώ πως αλλάζει δραματικά την άποψη μας για τη ζωή. Αλλάζει την αντίληψη μας ακόμη και στα πιο καθημερινά πράγματα. Μας βοηθά να δούμε τις πραγματικές αξίες της ζωής σε αυτό το σπάνιο και πανέμορφο Πλανήτη, τη Γη μας.
Όραμα μου είναι να συμπεριληφθεί ένα βασικό κεφάλαιο της Αστρονομίας στα σχολεία έτσι ώστε από μικρή ηλικία να ξέρουν τα παιδιά και να αναγνωρίζουν το δώρο αυτό, της ζωής.