Ένα κείμενο προς υπεράσπιση των γυναικών που δε θέλουν να αποκτήσουν παιδιά
Η συγγραφέας Sam George-Allen, ετών (σχεδόν 30) αισθάνεται πως ως άτεκνη βρίσκεται στο περιθώριο. Και δεν είναι η μόνη.
Η συγγραφέας Sam George-Allen αισθάνεται πως κατά κάποιο τρόπο βρίσκεται στο περιθώριο. Όπου να ‘ναι γίνεται 30 χρόνων, δε δίνει καμία σημασία στο βιολογικό της ρολόι και έχει μπουχτίσει με την κοινωνία που υποστηρίζει ότι η μητρότητα είναι το καθοριστικό χαρακτηριστικό της γυναικείας φύσης. Γράφει λοιπόν το παρακάτω κείμενο, ακριβώς επειδή ξέρει ότι δεν είναι η μόνη που το περνάει αυτό.
Σύντομα γίνομαι 30 χρόνων και ακόμα δεν θέλω να κάνω παιδιά. Όσο πλησιάζω στο στάδιο της ζωής μου κατά το οποίο η κυρίαρχη κουλτούρα με είχε κάνει να πιστεύω πως το βιολογικό μου ρολόι θα χτυπά τόσο δυνατά ώστε να με τρελάνει και να με στείλει σε κάποια κλινική γονιμότητας, το μόνο που αισθάνομαι είναι μια βαθιά ανακούφιση ότι έφτασα ως εδώ χωρίς να ενδώσω στην παράλογη πίεση που ασκείται στις νέες γυναίκες για να αποκτήσουν παιδί.
Δεν αποτελεί σύνηθες φαινόμενο η θετική αντιμετώπιση μιας άτεκνης γυναίκας, τουλάχιστον όσον αφορά στην ποπ κουλτούρα. Από τα παραμύθια (κατά τα οποία οι άτεκνες βασίλισσες σχεδίαζαν να δολοφονήσουν τις όμορφες κόρες των συζύγων τους) μέχρι τους Simpsons (με τις Patty και Selma να παρομοιάζονται με κάτι λιγότερο ελκυστικό από σαύρα) και τη διαρκή αλληγορία της δολοφονικής γυναίκας που δεν ήταν μητέρα, οι άτεκνες παρουσιάζονταν ανέκαθεν ως τερατώδεις, εγωίστριες, ανήθικες και κακές γυναίκες που μισούν τα παιδιά και συνεπώς κάθε τι αθώο.
Οι συζητήσεις αναφορικά με τις γυναίκες που είναι άτεκνες από επιλογή τους – ή, όπως πολλές τώρα επιλέγουν να αυτοπροσδιορίζονται ως «γυναίκες χωρίς παιδιά» – είναι εκείνες στις οποίες εκφράζονται οι πιο άσχημες, οπισθοδρομικές και σεξιστικές ιδέες για τα σώματα των γυναικών. Το στίγμα και η απογοήτευση με τα οποία έρχονται αντιμέτωπες καταδεικνύουν ότι στο βάθος κήπος, μεγάλο μέρος της κουλτούρας μας παραμένει δέσμιο μιας παλιάς και επικίνδυνης αντίληψης – ότι για να είσαι γυναίκα πρέπει απαραίτητα να είσαι μητέρα. Τα υπόλοιπα επιτεύγματά της, τα ταλέντα της, η γενναιοδωρία της προς τους άλλους, η δημιουργικότητα, η ικανότητά της να ηγείται της, όλα περνούν στα ψιλά γράμματα σε σύγκριση με την οικειοθελή της αποχή από την τεκνοποίηση. Η ιδέα μιας γυναίκας που επιλέγει τον εαυτό της αντί της απόκτησης παιδιών είναι απλά αδιανόητη.
Πρόκειται για μία αναχρονιστική κοινωνική νόρμα που για κάποιο λόγο έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αδιεερεύνητη μέχρι πολύ πρόσφατα. Όμως, όπως τόσα άλλα αντίστοιχα πρότυπα, ο μύθος της υποχρεωτικής μητρότητας κάνει τους ανθρώπους δυστυχισμένους. Ο δε τρόπος με τον οποίο τα ΜΜΕ καλύπτουν όποιο θέμα σχετίζεται με άτεκνες γυναίκες ταλαντεύεται ανάμεσα σε ένα είδος υπονόμευσης και πατερναλιστικής λύπησης – «καημένη Jennifer Aniston», της οποίας η ομορφιά και ο πλούτος δεν πρόκειται ποτέ να φτάσουν σε επίπεδο ευτυχίας ούτε να την «αποζημιώσουν» για το ότι δεν έγινε ποτέ μητέρα: «Τι κρίμα, δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ ως γυναίκα».
Κι ύστερα έρχονται κάποιες γυναίκες χωρίς πλούτο ή δόξα ως αντισταθμιστές απέναντι στις προσεκτικές επιλογές τους, κάποιοι καλοπροαίρετοι συγγενείς επίσης ή αδιάκριτοι οδηγοί ταξί και γιατροί με ταλέντο στον πατροναρισμό που όλοι με τη σειρά τους επαναλαμβάνουν παραλλαγές της ίδιας άποψης: «Θα αλλάξεις γνώμη»! Υπάρχει τίποτα περισσότερο πατερναλιστικό, παιδαριώδες, εξοργιστικό, από κάποιον που κουνάει το δάχτυλό του σε σένα υπονοώντας πως παρότι είσαι ενήλικη, έχεις όση αυτογνωσία έχει ένα αγγούρι της θάλασσας; Λες και σε μία κουλτούρα με εμμονή στη διαιώνιση του είδους έχουμε την πολυτέλεια να μην το σκεφτόμαστε. Λες και η επιλογή μας να μην κάνουμε παιδιά είναι μια απλή ιδιοτροπία.
Η πίεση για… αναπαραγωγή προέρχεται από όλες τις κατευθύνσεις και περισσότερο από οτιδήποτε χρησιμεύει για να υπενθυμίζει στις γυναίκες -άτεκνες και μη- ότι η αξία τους μειώνεται ή αυξάνεται ανάλογα με την ικανότητα αναπαραγωγής τους. Η μητρότητα έχει συνδεθεί σε τέτοιο βαθμό με τη γυναικεία ταυτότητα τόσο στενά, που διαχρονικά για τις περισσότερες καθίσταται σχεδόν αδύνατο να αντισταθούν.
Ωστόσο, έρευνες έχουν αποδείξει ότι, σε σύγκριση με όσες είναι μητέρες ή ακούσια άτεκνες, οι γυναίκες χωρίς παιδιά εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα γενικής ευημερίας, θεωρούν τους εαυτούς τους πιο αυτόνομους… και είναι λιγότερο πιθανό να μετανιώσουν για την απόφαση τους να μη μπουν σε αυτήν τη διαδικασία. Με ή χωρίς έρευνες πάντως, οι περισσότεροι θα συνεχίσουν να επαναλαμβάνουν το τροπάριο περί μετανοίας, ενώ κανείς από αυτούς δε θα σκεφτεί να ρωτήσει αν πρόκειται για μία συνειδητοποιημένη, σίγουρη απόφαση. Ακόμα κι αν μάθουν πως η αντίστοιχη περσινή έρευνα κατέληξε στο ότι οι άτεκνες γυναίκες ήταν η πιο ευτυχισμένη μερίδα του πληθυσμού.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μητρότητα προσφέρει ικανοποίηση και ολοκλήρωση σε εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόμαστε σε εκείνες που αποφασίζουν να μην ακολουθήσουν αυτό το μονοπάτι είναι η τελευταία παρατεταμένη εκδήλωση προφανέστατου σεξισμού και είναι εξαντλητική. Ήρθε η ώρα να αναγνωρίσουμε τη γυναίκα που δεν έχει και δε θέλει να αποκτήσει παιδιά ως αυτό που είναι πραγματικά: ένα ανθρώπινο ον. Δεν είναι εγωίστρια, ανήθικη, περιθωριοποιημένη, λιγότερο θηλυκή ή κακή· είναι απλώς ένα άτομο που έκανε μια επιλογή, όπως θα έκανε οποιοσδήποτε άλλος.